Afscheid van Portugal - aankomst in Santiago

Na een heerlijke voettocht door het mooie Portugal brak bij de grensplaats Valença het Spaanse deel van de Camino Portugués aan.
Met heel veel plezier heb ik door het Portugese platteland gelopen met zijn vele liefelijke dorpjes en ik heb er genoten van de vriendelijkheid van de mensen, het landschap en de ontmoetingen met collega-pelgrims, die ik sinds Porto nu dagelijks tegenkom. Hoe vaak werd me niet gevraagd of ik wel voldoende water bij me had, of ik vruchten wilde of anders kon er altijd wel een vriendelijke groet af. Hoe verder je van de stad verwijderd bent, des te vriendelijker de mensen zijn, maar dat is overal zo. We zijn kennelijk toch gemaakt voor kleine, overzichtelijke samenlevingsvormen, gedijen daarin kennelijk het best. Het is ook vaak zo dat je een grote stad maar liefst weer zo snel mogelijk achter je laat, zoveel drukte en dan de omlijsting ervan: altijd troosteloze industriegebieden en vuil overal.
Er zijn verschillende zaken die me bij mijn reis door Portugal in het bijzonder zijn opgevallen. Vooral als je te voet door een land reist, heb je voldoende tijd om alles op te slaan en het is ook mijn ervaring dat deze impressies erg lang blijven hangen. Vaak nog komen zomaar spontaan beelden boven drijven van eerdere tochten, plotseling zie ik weer een landschap of mensen voor me die ik jaren geleden tijdens een voettocht zag.
Wat van Portugal zo opvallend is, is dat het hele land geplaveid en betegeld is en hoe kan het ook anders, er is voldoende graniet in het gebergte. Alles is bestraat met Portugese keitjes en de kerken en veel huizen met prachtige, vaak blauwe tegels: 'azulejos'. De wegen zijn dus bestraat met een soort kinderkopjes en het is onwaarschijnlijk hoeveel mensenhanden daaraan hun bijdrage hebben geleverd. De trottoirs zijn ook geplaveid met keitjes, maar kleinere, ongeveer 7 á 8 cm in het vierkant en veelal wit van kleur. In veel plaatsen is er veel werk van gemaakt er prachtige mozaïeken in te verwerken. In de loop van de jaren is op sommige van deze mooie trottoirs en ook wel in de voetgangerszones een glanzende slijtlaag ontstaan die het plaveisel er nog mooier uit doet zien.
Met de muren van veel huizen is het al net zo gesteld. Vaak betegeld met veelal blauwe tegels, vaak ook met allerlei voorstellingen. En veel kerken vertonen de schitterendste taferelen in blauw tegelwerk.
Een ander plezierig aspect voor de reiziger door dit land is dat overal wel cafeetjes zijn die ook altijd zijn geopend en waar je altijd voor erg weinig geld iets te eten en te drinken kunt krijgen. Een andere zaak die opvalt, is dat in de talloos vele cafeetjes, die er overigens bijzonder vriendelijk en gastvrij uitzien, altijd servetjes op de tafels staan waar je niks mee kunt. Er zit een soort papier in dat zo glad is dat je er nog niet eens op kunt schrijven.
Maar daar staat weer tegenover dat je, waar je ook kijkt, wel een megascherm ziet hangen. Ik ben een keer in een bar geweest waar er vier super schermen naast elkaar aan dezelfde wand hingen en aan de tegenoverliggende wand hingen er nog eens twee en op alle werd hetzelfde programma vertoond.
Bijzonder is ook dat de wijnglazen meestal tot aan de rand worden volgeschonken, kom daar in Nederland maar eens om en dan is de prijs ook nog eens onvoorstelbaar laag.
De voor ons lage prijzen hebben vanzelfsprekend alles te maken met de economische situatie van het land. Er heerst veel armoede en een wijntje waar je 50 cent voor neer moet tellen is voor veel Portugezen toch kostbaar. Je merkt ook dat er met veel geringere bedragen wordt omgegaan want alle keren dat ik geld uit een automaat tankte waren de hoogste coupures € 20. Briefjes van 50 heb ik in die paar weken in Portugal niet gezien.
Wat de Portugezen met ons gemeen hebben is dat de voetgangers gewoon door rood licht lopen, dus in dit opzicht hoefde ik me niet aan te passen.
Geheel anders is het echter gesteld met hun huizen: die zitten allemaal potdicht. Zeer effectief tegen de hitte, maar het is even wennen. Bij ons kun je bijna overal meekijken welk stompzinnig tv-programma men nu weer zit te bekijken. En in het verlengde hiervan zie je ook dat veel tuinen ommuurd zijn. Dat hebben de oude kloosters hier ook, vaak metershoge muren, maar ook nieuwe huizen zijn regelmatig aan het zicht onttrokken door een indrukwekkende muur.
Van het oude Portugal dat ik nog ken van een zesweekse reis niet zo lang na de revolutie in de zeventiger jaren is niet veel meer overgebleven. Toen kreeg je van de ANWB nog waarschuwingen mee dat je vooral moest uitkijken voor spijkers van muildieren en paarden op de weg. Een extra reserveband was geen overbodige luxe. Toen heb ik nog boeren met houten ploegen het land zien bewerken, ploegen die door een os getrokken werden. Nu vind je daar niets meer van terug.
Wat ik nog wel een paar keer heb gezien waren vrouwtjes met bagage op hun hoofd, misschien eigenlijk wel een efficiënte manier om spullen te verplaatsen en bovendien houd je er een kaarsrechte houding aan over, maar je ziet het Beatrix toch niet meer doen bij ons.
In het noorden van Portugal loop je door een aantal aantrekkelijke wijngebieden. De manier waarop de druiven hier worden verbouwd is opvallend. Ze hebben kennelijk ook zoveel graniet in het gebergte dat er ook nog wel iets af kon, behalve voor alle keitjes voor de bestrating, voor ca. 4 á 5 meter lange granieten posten, ongeveer 15 cm in het vierkant. Vanaf de bovenkant is dan een constructie ontworpen waardoor een afdak gevormd wordt zodat de druiven daarover heen kunnen groeien. De veelal kleine Portugezen hebben dan beslist een trap nodig om de druiven te oogsten, maar in de periode voorafgaand aan de oogst kunnen zij eronder van alles verbouwen, wat op grote schaal gebeurt.
Wat waarschijnlijk ook nog wel uit lang vervlogen tijden stamt, is een methode om koeien niet de kans te geven weg te lopen terwijl je toch geen afrastering hebt. Gewoon een touw om de horens dat met het andere einde stevig om een van de voorpoten is vastgebonden en wel zodanig dat hardlopen er echt niet in zit.
Het Portugees blijft een interessante taal. Het stamt weliswaar uit dezelfde familie als het Spaans, Frans, Italiaans en nog en aantal talen, maar het blijft puzzelen wat er bedoeld wordt, ook al begrijp je dan wel iets van het Spaans. Het lijkt voor mijn gevoel wel een beetje op Spaans maar dan uitgesproken met het accent van een volslagen dronken Rus. Onverstaanbaar.
De Portugezen zijn een polytheïstisch volk. Behalve de katholieke godsdienst houden de Portugezen er nog een tweede op na: voetbal. Je struikelt bijna over de tempels van beide geloven, alleen die van het voetbal kennen nog niet zo`n lange geschiedenis.
Ik had al gezegd dat ik Portugal een prachtig land vind, alleen valt het te betreuren dat sommige Portugezen daar anders over denken. Ik ben nog op weinig plaatsten geweest waar zo ontzettend veel huisvuil, bouwafval, slachtafval, colablikjes, bierflesjes of whatever gewoon in de bermen, in de bossen, ach, overal, zonder meer gedumpt wordt. Jammer.
Ja, en dan komt de grensrivier met Spanje, de Minho. De laatste stad in Portugal is Valença, een schitterende oude vesting en bij het oversteken van de rivier ben je in Tui, de Spaanse grensstad, ook al een vesting. Toen ik daar rondliep in een straat met allerlei stalletjes raakte ik in gesprek met een nog jonge vrouw. In gebrekkig Spaans kwam er wel uit wat ik bedoelde. Waar ik vandaan kwam. Olanda. Toen ze antwoordde met 'ekkook' begreep ik het even niet totdat duidelijk werd dat ze bedoelde: 'ik ook'. De eerste keer dat ik Nederlands sprak. Ze woonde met haar vriend in Tui waar hij studeerde en zij had een kraampje op een marktje waar ze eigengemaakte sierraden verkocht.
Behalve een enkele Japanner, een paar Ieren, twee Zweedse vrouwen, een Oostenrijks stel, een Zuid-Koreaan, een aantal Portugezen en een Spaans echtpaar zijn het vrijwel alleen maar Duitsers geweest die de Camino Portugués liepen. De Duitse tv-personality Kerkeling, die een boek over zijn camino heeft geschreven, is daar voor een groot deel verantwoordelijk voor.
Toen ik op de dag van mijn verjaardag uit Ponte de Lima vertrok, werd ik door een paar Duitsers gefeliciteerd. Iemand had bij het inschrijven in de herberg, de avond ervoor, gezien wat mijn geboortedatum was. Die avond zijn we vanuit de herberg in Rubiães met een flinke groep naar een restaurantje gegaan, ruim een kilometer van de herberg vandaan. We hebben alle tafels aan elkaar geschoven, ik heb op een aantal karaffen wijn getrakteerd en mijn 73-jarige Japanse buurman, Nubohiri, zette in: 'Happy billthday to lou', aandoenlijk. Het werd laat en het werd bijzonder gezellig.

Met het oversteken van de Spaanse grens komt ook het einde van deze tocht in zicht. Altijd weer gekoppeld aan een gevoel van weemoed. Straks kom ik weer in die kermis die Santiago de Compostela heet. Er zou eigenlijk weer eens een Jezusfiguur moeten opstaan die eens flink de bezem door dit op geld beluste instituut haalt. Maar het heeft ook wel aantrekkelijke kanten, je komt er absoluut veel van de mensen tegen die je tijdens de tocht ontmoet hebt en de stad heeft veel mooie historische gebouwen, pleintjes en steegjes.

Inmiddels ben ik op tweede paasdag, maandag 25 april, zonder kleerscheuren in Santiago aangekomen, 615 prachtige kilometers achter de rug en van de zolen van mijn nieuwe wandelschoenen is niet veel meer over. Met mijzelf gaat het gelukkig een stuk beter.
Het is de derde keer dat ik hier nu te voet arriveer, maar de eerste keer dat de zon schijnt en dat is toch wel erg prettig. De laatste week heb ik even het gevoel gekregen dat ik met mijn paraplu vergroeid was, maar gelukkig verdrong de zon de wolken op een goede dag en zo is het gebleven tot aan Santiago.
Er zijn al afspraken gemaakt om met een aantal een hapje te gaan eten en dat is ook ontzettend waardevol, maar waar het voor mij steeds weer om gaat is toch de weg erheen. Ach, zo’n lange voetreis is als een metafoor voor het leven zelf. Daarin zit je toch ook niet te wachten op de eindstreep, maar is het de weg zelf die telt en zo is het ook met zo’n wandelingetje.
Bijkomend voordeel is overigens wel dat ik nu in het bezit en van mijn derde 'credencial', een soort toegangsbewijs voor de hemel en met drie van deze kaartjes op zak kom ik vast ergens helemaal vooraan te zitten. Ik vrees dat ik velen van jullie dan niet meer zal zien!
Ik wil proberen nog een aantal foto's te plaatsen. Verder breng ik de dag in de stad door – vanmiddag komt er weer een aantal pelgrims aan waarvan ik er vast een aantal ken en waarmee de rest van de dag zeker gevuld zal zijn.
Het was weer een heerlijke reis. Jammer genoeg ben ik niet in staat te reageren op alle reacties en ook niet op de vele sms-jes en telefoontjes voor mijn verjaardag, maar we zullen elkaar weer zien en dan kom ik daar zeker op terug. Maar mijn dank is er niet minder om.

Hartelijke groet,
Johan